قورقان، بالبال و تيكيلي داش در ميان تركان باستان

مئهران باهاري

قورقان:

كلمه قورقان، قوروقان، كورقان Kurgan, Koruqan, Korgan, korqan, kurqan, kurghanبه معني تپه اي كوچك كه از انباشتن خاك بر سر مزار به وجود آيد، تپه مصنوعي مزار كه از انباشتن خاك و يا سنگ بر روي مزار بوجود مي آيد، بوده و اصلا كلمه اي تركي است. (مانند يورقان، آليشقان، اٶركه ن، يارقان). از زبان تركي به روسي و از آنجا به انگليسي وارد شده است. اين كلمه در زبان تركي به معني قلعه، استحكامات، برج و بارو، شهر، جائي كه محافظت شود، بناي يادبود، آرامگاه و مقبره، تومسه ك، هٶيوك، تيكمه داش، تربه، قبه شخص مرده، بعدها به معني ديوار و قلعه هايي كه براي حفاظت از سواره دشمن ايجاد شده، حصار مزار، آغل گوسفندان و... بكار رفته است. (در تركي قيپچاق: قورقان ائو: مزار)، معادل لاتيني آن تومولوس Tümülüs است. قورقان به منظور مشخص كردن محل دفن معمولا در تپه هاي كوهها درست مي شده است. در زير قورقان، جسد متوفي در يك گودال و يا اتاق چوبي گذاشته مي شد. اتاق مزار در قورقانها مربع، مستطيل و يا بيضي شكل بود. جسدها در قورقانها همراه با اشياشان حتي اسبهايشان و رو به شرق دفن مي شده اند. كساني كه مزارها را تخريب مي كردند به شديدترين وجهي مجازات مي شدند.

قورقانها در سيبري، آسياي ميانه، روسيه، آزربايجان، آناتولي، بالكان، اروپاي شرقي و مكزيك ديده شده اند. نخستين نمونه هاي آن مربوط به هزاره چهارم قبل از ميلاد در آوراسيا در صحاري جنوب روسيه بوده كه بعدها به دانوب، اروپاي شمالي، و شمال ايران در حدود ٣٥٠٠ قبل از ميلاد گسترش يافته است. سنت قورقان سازي بويژه در ميان تركان و مونقولهاي شامانيست كه آنرا اوبا مي ناميده اند مرسوم و بويژه در دوره هونها در آسياي ميانه توسعه يافته است. نمونه هاي مهم قورقانهاي توركي، ائسيك قورقان داراي شخصي با لباسهاي طلائي و پازيريك قورقان كه داراي نخستين نمونه هاي قالي تركي است مي باشد.

قورقان


Beiram Kurgan when we first surveyed it in July 1996. Note the size of the oovo, the mound of rocks in the back ground behind the women in red


Şiveet Ulaan Kurganı