انعكاس فارسسازي دولتي در سنگ مزارهاي تركان و آزربايجانيان

مئهران باهاري

مقامات جمهوري اسلامي با اشاره به اين كه امروزه عملا زبان نوشتاري تركان و آزربايجان فارسي است و اينكه نوشته هاي سنگ قبرهاي بسياري از تركان و آزربايجانيان نيز به فارسي است، به اين نتيجه مي رسند كه در ميان ترك زبانان ايران و سرزمين آزربايجان چيزي از فرهنگ تركي وجود ندارد، فرهنگ تركي فرهنگي بيگانه براي ترك زبانان و آزربايجانيان است و زبان فرهنگي و اصلي تركان، فارسي است. آنها ادعا مي كنند در ميان آزربايجانيان و ديگر تركان ايران، سنت انتشار اعلاميه هاي ترحيم و نوشتن سنگ قبرها به زبان تركي وجود ندارد. چنانچه منصور حميدي، مسئول واحد هنرهاي سنتي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان آذربايجان شرقي، ادعا نموده است: "آزربايجاني‌ها تنها در حرف زدن است كه از زبان تركي استفاده مي‌كنند، آزربايجاني‌ها بيشتر از زبان فارسي براي نگارش استفاده مي‌كنند. حتي زن و شوهرها براي نوشتن يادداشت براي هم از زبان فارسي استفاده مي‌كنند. زماني برخي از مردم شهر قصد داشتند با انتشار اعلاميه ‌هايي به زبان تركي زبان رسمي اعلاميه‌ ها را عوض كنند. اما اين اتفاق نيفتاد".

آنچه كه اين مقامات به عمد از ذكر آن خودداري مي كنند اين است كه فارسي نويسي تركان كلا معلول سياستهاي استعماري دولت ايران در تحميل زبان قوم فارس بر تركان و ريشه كن كردن زبان و فرهنگ تركي از ايران است. عدم استفاده از زبان ملي تركان و آزربايجانيان در عرصه هاي شخصي و اجتماعي، صرفا نتيجه محروم نگاه داشته شدن اين ملت از حق تعليم و تعلم به زبان ملي خود تركي و از طرف ديگر اعمال محدوديتها و تضييقها بر كساني است كه اقدام به استفاده از زبان تركي در اين عرصه ها مي كنند است. اين سياستهاي استعماري متاسفانه آثار تخريبي خود را در همه عرصه هاي اجتماعي از جمله در آگهي هاي فوت، اعلاميه هاي ترحيم و نوشته هاي سنگ قبرها نيز نشان مي دهد. سنگ مزارها علاوه بر آنكه با گذشت زمان و جنگها مادتا از بين مي روند، با تغيير زبان آنها نيز معنا نابود مي شوند. اين آن اتفاقي است كه در ايران روي مي دهد و در نتيجه آن است كه هر روز كه مي گذرد سنگ مزارهاي تركان كمي بيشتر از گذشته و هويت ملي خلق ترك دورتر مي شوند.

سنگ مزارها علاوه بر آنكه نشاني (بلليك) از صاحب مزارند، سندي در باره حوادث اجتماعي نيز مي باشند. با بررسي اين اسناد مي توان در باره برخي از حوادث گذشته و يا حاضر وقوف يافت. چنانچه با بررسي سنگ قبرهاي تركان ايران مي توان به روند شتابان فارس شوندگي تركان (در دوره هاي پهلوي و جمهوري اسلامي) و هويت زدائي و ترك زدائي از صحنه ايران پي برد و آثار گذار از حاكميت تركان به فارسها در ايران را به روشني ديد. عمده ترين اين آثار عدم كاربرد زبان تركي در نوشته هاي سنگ مزارهاست. امروز كسي كه به قبرستانهاي آزربايجان جنوبي و ديگر نقاط ترك نشين ايران مراجعه كند به سختي مي تواند سرنخي بدست آورد كه نشان از تعلق آنها به سرزمين و ملتي ترك باشند. قبرستانهاي ما بيش از خود ما، حال و هواي همسايه مان يعني قوم فارس را پيدا كرده اند. اين وضعيت ناخوشايند، منحصر به عوام الناس كه به همه حال از حق تعليم و تعلم به زبان تركي محروم مانده اند نيست، بلكه سنگ قبر بسياري از بزرگان ترك و آزربايجاني كه عمر خود را در راه اعتلاي حقوق ملي و فرهنگي ملت ترك صرف كرده اند نيز با كمال تعجب و تاسف به زبان فارسي است. مثلا سنگ مزارهاى فريدون ابراهيمى٬ صمد بهرنگى٬ شيخ محمد خيابانى٬ ستارخان، مرضيه اوسكوئي، رشديه، كلنل پسيان، صفرخان، غلامحسين ساعدي ، .... همه و همه به زبان تحميلي و استعماري قوم همسايه و برتري طلب فارس است. اين، وضعيتي به معني دقيق كلمه شرم آور است.

سنگ مزارهاي بزرگان ترك و آزربايجاني به زبان استعماري و تحميلي قوم فارس

رشديه، ستارخان، كلنل پسيان، علامحسين ساعدي، احمد جودت، فريدون ابراهيمي، صفرخان، صمد بهرنگي، شيخ محمد خياباني، زهتابي، مرضيه اوسكوئي