سنگ قبرها، اعلاميه هاي ترحيم و آگهي هاي فوت يك ترك، بايد به زبان تركي باشد

مئهران باهاري

بنا به مشهور، پديده سنگ قبر به شكل امروزي آن نخستين بار از طرف موسويان باستان آغاز شده است. در آغاز سنگ قبرها عبارت از سنگهاي صاف (به تركي سال و يا ياسسي داش) بود كه برروي قبر انداخته مي شد. بعدها در طرف سر قبر (باش داشي) سنگهاي نقش دار (تيكيلي سوسلو داشلار) نصب شدند. در قرون اخير در بسياري نقاط در طرف پاي قبر (آياق داشي) نيز سنگي نصب ميشود. فرهنگ اسلامي در آغاز ساختن قبر هميشگي را گناه شمرده و تنها براي اينكه پس از دفن حيوانات وحشي جسدها را از خاك بيرون آورده و متلاشي نكنند، به گذاشتن سنگي برروي خاك مساعده شده است. اما اين قواعد در ميان تركها از رغبت و قبول برخوردار نشده و فرهنگ مزار تركي پيش از اسلام، پس از آن نيز ادامه پيدا كرده است. همچنين در فرهنگ اسلامي بي نوشته بودن سنگ قبرهاي بالا و پائين مقبول تر و مقدستر است. حتي در اين فرهنگ، سنگ قبرهاي اشخاص زاهد ترجيحا بدون نوشته است. در ميان تركان كوچنده نيز به عنوان يك اصل، مزارها بدون نوشته و به صورت تيكمه داش بوده اند. درج نوشته بر سنگ قبرها يكي از نتايج گسترش شهرنشيني است. پس از آن، در عهد دولتهاي تركي تنها سنگ قبرهاي جلادان بدون نوشته بود.

- آگهي هاي فوت، اعلاميه هاي ترحێم، تعزيه (ياس)، ختم و ... تركان مي بايد به زبان تركي باشد.
- سنگ قبرهاي تركان در هر كجاي كشور كه باشند، مطلقا مي بايست به زبان تركي نويسانده شوند. تركي نويسي سنگ قبرهاي تركان نمي بايد به آزربايجان جنوبي محدود باشد، تمام تركان در سراسر ايران مي بايد سنگ قبرها را به زبان ملي خود تركي بنويسند.
- مي بايد كه تمام سنگنوشته به زبان تركي باشد، نبايد به درج صرفا شعري تركي در سنگ قبرها بسنده شود
- در صورت مخالفت مسئولين با سنگ قبرهاي تركي، نبايد به راحتي از اين امر گذشت، بايد با تمام امكانات به اين محدوديت و ممنوعيت اعتراض كرد، از چنين محدوديتهائي به مراجع صالحه شكايت نمود و اين شكايتها را –حتي اگر اميدي به دادخواهي نيز نباشد- با جديت تعقيب كرد.
- محدوديتهاي دولت در نوشتن سنگ قبرهاي به زبان تركي مي بايد در گزارشهاي حقوق بشري انعكاس يابد.
سلجوقيان و ايرانيان قديم مي باشد و احتمالا سلجوقيان كه به شدت تحت تاثير ايرانيان بوده اند آنرا از ايشان اقتباس كرده اند.
- در صورت امكان مي بايد بخشي از نوشته هاي تركي- اقلا نام متوفي- به خط لاتيني تركي نيز نوشته شود
- در نوشته هاي تركي دقت فراواني بايد به درست نوشتن كلمات و املاء فونئتيك آنها مبذول داشت.
- در نوشته هاي تركي حتي المقدور مي بايد از بكار بردن كلمات فارسي و عربي رايج در فارسي اجتناب كرد.
- در آگهي هاي فوت، اعلاميه هاي ترحيم، و سنگ قبرهاي تركان مي بايد نام زنان و دختران، و نواده هاي مونث و،، نيز مانند مردان و پسران ذكر شوند.
- ايلايگون و يا تاريخها ترجيحا مي بايد هم به صورت شمسي (گونه ش ايلي) و هم ميلادي (دوغوش ايلي) حرفي و با ذكر ماه و روز عددي ذكر شوند.
- در صورت امكان مي بايد از سمبولهاي تركي و آزربايجاني در اعلاميه هاي ترحيم، آگهيهاي فوت و سنگ قبرها استفاده نمود مانند هلال ماه و ستاره، سه رنگ پرچم ملي آزربايجان، و كاربرد مجمسه هاي بالبال گونه در مزارها و...