تيكيلي داش، بالبال و قورقانهاي مكتب اوشاقلاري در پيرازمان (شهه ريئري) آزربايجان

محوطه شهريئري در نزديكي روستاي پيرازمان در 31 كيلومتري مشكين‌شهر در استان اردبيل واقع شده است.

گذرى در شهر باستانى يئرى در اردبيل / مكتب خانه و منجمان باستانى در مشگين شهر

مسلم نوروززاده

شهرستان مشگين شهر در استان اردبيل يكى از مناطق ارزشمند تاريخى براى مطالعه گذشته انسان پيش از تاريخ تا عهد پرشكوه اسلامى است. آثار تاريخى و طبيعى زيادى در اين شهرستان وجود دارد كه اين شهر را در رده مهمترين مناطق گردشگرى كشور قرار مى دهد. يكى از آثار تاريخى منحصر به فرد اين شهر، محوطه «شهر يئرى» (محلى كه موقعى شهر و آبادى بوده است) را مى توان نام برد. شهر يئري در سال ۱۳۸۱ از سوى ميراث فرهنگى استان اردبيل در فهرست آثار ملى كشور به ثبت رسيد و در منتهى اليه دشت مشگين شهر و به فاصله ۷۰ كيلومترى شمال غرب اردبيل با وسعتى در حدود ۴۰۰ هكتار در كنار رودخانه تمدن ساز قره سو و روستاى پيرازميان واقع شده است.

شهر يئرى اواخر هزاره دوم و اوايل هزاره نخست قبل از ميلاد از آبادى هاى مهم منطقه بوده است. اين محوطه باستانى در حال حاضر با سنگ چينى هاى معروف به «مكتب اوشاقلارى» (بچه هاى مكتب) در جهت شمالى - جنوبى امتداد يافته و در كناره قره سو جلوه نمايى مى كند. لازم به ذكر است قبل از هزاره اول، در دوران نوسنگى اين محل مسكونى بوده و بخشى از تمدن درخشان منطقه در اين نقطه متمركز بوده است. اين محوطه مشتمل است بر قلعه اى وسيع با ديوار دفاعى سنگين از نوع خشكه چين، محلى در ارتباط با برگزارى آئين هاى مذهبى به نام «مكتب اوشاقلارى»، كه اين قسمت داراى فضاهاى معمارى با ديوارهاى سنگى از نوع استيل هاى (تيكيلي داشه) منقوش است. گورهاى باستانى متعددى از نوع كلانسنگى و گوركان (قورقان) كه حدود ۴۵۰ گور در اين محل شناسايى شده است و يك غار باستانى و تپه اى متعلق به دوران اسلامى.

محوطه شهر يئرى پيش از اين در سال ۱۹۷۸ ميلادى به وسيله هيأت چارلز برنى شناسايى و بررسى شده است. وى معتقد است برخى آثار آن تا هزاره سوم قبل از ميلاد و برخى ديگر تا اواخر هزاره نخست قبل از ميلاد، عصر آهن و سفال خاكسترى قرار مى گيرد. چارلز برنى تاريخ بيشتر گورهاى اين محل را هزاره دوم و اوايل هزاره نخست قبل از ميلاد مى داند. بزرگترين سنگ افراشت اين محوطه به ارتفاع ۳‎/۲۵ سانتى متر و به شكل مستطيل وجود دارد كه در وسط بقيه سنگ افراشت ها بوده و مانند معلمى است كه در مكتب خانه در وسط دانش آموزان ايستاده است. در رويه بيشتر اين سنگ افراشت ها، شكل انسانى (به صورت مذكر و مؤنث) كه شمشيرش را حائل كرده، حجارى شده است كه معرف بهترين هنر حجارى در اين دوره است. صورت اين سنگ افراشت ها به سمت شرق و غرب بوده و رو در روى هم به صورت كلاس درس امروزى ۳ ، ۴ سنگ افراشت بزرگ در جلو و بقيه در ۳ يا ۴ رديف در پشت سر هم واقع شده اند.

در سمت غرب تجمع سنگ افراشت ها يك حفره غار مانندى به نام «قارا كوهيل» (دخمه سياه) وجود دارد كه در نزديكى اين غار به طرف شمال يك تخته سنگ بسيار بزرگ جلوه نمايى مى كند. اين تخته سنگ به شكل ميز به صورت افقى بر روى سنگ هاى بزرگ ديگر خوابانيده شده است. ميزهاى سنگى داراى انواع متفاوت هستند ، همچنين ۶ عدد سنگ افراشت به فاصله دورترى جدا از تجمع سنگ افراشت ها قرار دارد كه اين سنگ افراشت ها به منزله خوشه پروين است. سنگ افراشت بزرگ ديگرى نيز در شمال محوطه مذكور به مانند ستاره قطب شمال است كه محوطه مذكور را زير نظر دارد. در نحوه نشاندن سنگ ها نهايت دقت و توجه را از لحاظ علوم رياضى و هندسه و نجوم به كار برده اند. در كاوش هايى كه به وسيله دكتر نوبرى در آذر ۱۳۸۲ در اين محل صورت گرفته، اشياى با ارزشى از داخل گورها كشف گرديده. آثار به دست آمده از محوطه شامل استقرار عصر آهن ۲ تا عصر آهن ۴ است. از جمله محل هاى حفارى شده، محوطه مكتب اوشاقلارى است كه براساس پلان مكشوفه به نظر مى رسد اين محل در ارتباط با برگزارى آئين هاى مذهبى بوده و به طور غيرمستقيم درباره آئين تدفين استفاده مى شده است و در ساخت فضاهاى معمارى اين محل از استيل هاى منقوش بهره برده شده است.

حسن يوسفى، كارشناس باستان شناسى، اشياى مكشوفه از اين شهر را به ۴ گروه زير دسته بندى مى كند:
۱- آثار سفالى، پياله، فنجان، كاسه، آبريز شانه دار
۲- اشياى فلزى شامل آويزهاى طلايى، خنجرهاى آهنى و مفرغى و آئينه هاى برنزى
۳- سنگ هاى تزئينى شامل مهرهاى عقيق و فيروزه
۴- خمير شيشه

وى بسيارى از اشياى مكشوفه را قابل مقايسه با محوطه هاى معاصر از جمله مارليك و حسنلو مى داند و معتقد است: با تداوم حفارى در اين محوطه، بسيارى از زواياى مبهم و تاريك تاريخى آن معلوم خواهد شد. همچنين ندايى، معاون فنى سازمان ميراث فرهنگى استان اردبيل، اين محوطه را ارزشمند و تاريخى عنوان مى كند و مى افزايد: در آينده نزديك نسبت به ساخت سايبان يا سازه فضايى براى حفاظت از آثار ارزشمند حجارى شده اين محوطه اقدام خواهد شد.وى مى افزايد: سازمان ميراث فرهنگى استان قصد دارد پس از تكميل سازه فضايى اين محوطه، نسبت به ايجاد موزه نيز در كنار آن براى گردشگران اقدام نمايد

در پيرازمان ديگر سنگي باقي نمي ماند

سنگ هاي پيرازمان

خبرگزاري ميراث فرهنگي ـ ميراث استان‌ها ـ "پيرازمان" روستايي است باستاني که سال هاي گذشته به سرپرستي "عليرضا هژبري نوبري" مورد کاوش هاي باستان شناسي قرار گرفت.

در مقاله اي که مي خوانيد با نگاهي انتقادي گزارشي از آسيب هاي وارد شده به آثار فرهنگي اين محوطه باستاني ارائه شده است. اين مقاله به قلم"آيدين مسنن" نوشته و در اختيار خبرگزاري ميراث فرهنگي قرار گرفته است.

اين را يك فاجعه حساب كنيد يا در اين آشفته بازار مسايل روز، خرده خبري چند سطري در باب ويران شدن ميراث هزاران ساله، هر چه باشد در پيرازمان سنگي باقي نخواهد ماند. به طور رسمي تقريبا دو سال پيش از كاوش در منطقه باستاني پيرازمان خبررساني شد و ارديبهشت سال پيش بود كه نمايشگاهي از استل‌هاي مكتب اوشاقلاري (پيرازميان) توسط حوزه هنري برگزار شد. همان عكس‌ها كافي بود تا خيل ميراث دوستان را به منطقه سرازير كند.

روستاي پيرازمان در 50 كيلومتري جاده اردبيل ـ مشگين شهر در كنار قاراسو واقع شده است و منطقه باستاني پيرازمان (شهر يئري) و سنگ‌افراشت‌هاي آن درست بالاي تپه‌ها و صخره‌هاي قاراسو قرار دارد. سنگ‌هايي به قد و اندازه مختلف و گاه بنا به منزلت و رتبه متفاوت. چنان زيبا كه همگان را از صنعت و هنر بشر هزاران سال پيش مبهوت مي‌كند.

سيامک آرا مدير روابط عمومي اداره کل ميراث فرهنگي و گردشگري استان اردبيل مي گويد:«محوطه تاريخي شهر يئري به وسعت 2000 متر مربع تاكنون 3 بار توسط باستان‌شناسان و به سرپرستي دكتر نوبري به صورت علمي كاوش شده است. آخرين باري كه به منطقه مراجعه كرديم نسبت به نخستين ديدارها از منطقه، تغييرات فاحشي را در چينش و ظاهر سنگ‌ها مشاهده كرديم. نگهبان فعلي شهر يئري از گزارش هاي متعدد و پي در پي به بازرسان و كارشناسان ميراث فرهنگي مبتني بر تخريب تدريجي اين آثار تاريخي توسط عوامل محيطي مي‌گويد. با مقايسه عكس‌ها و تصويرهاي گرفته شده قبلي اين منطقه و عكس‌هاي جديد مي‌توان به وضوح تفاوت را ديد.

در تپه‌هاي اطراف شهر يئري به حفره‌هاي متعددي برمي‌خوريد با ديوارهاي سنگي كه همان قبرهاي باستاني پيرازمان است كه به گفته اهالي در ساليان دراز به يغما رفته است. نگهبان قبلي شهر" يئري" مي‌گفت: «روستائيان معتقد بودند نبايد شب‌ها به اين منطقه نزديك شد: «قبلا مي‌گفتند اين منطقه جن دارد» شايد همين امر باعث شده كه سوداگران ميراث باستاني بدون دردسر به حفاري غيرقانوني در پيرازمان دست زنند به طوري كه به گفته نگهبان از صدها قبر خالي فقط تعداد انگشت شماري باقي مانده بود كه از مان كاوش توسط باستان‌شناسان شناسايي و حفظ شده است.

يوسفي كارشناس باستان‌شناسي و مسئول كاوش‌هاي شيخ صفي، دادن اطلاعات مربوط به منطقه را منوط به اجازه از سرپرست كاوش دكتر نوبري مي‌داند و دادن هر گونه اخباري را در مورد تخريب و نيز لزوم حفظ سنگ افراشت‌ها منوط به اجازه رسمي از رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري اردبيل و طي روال اداري عنوان مي‌كند. اين كارشناس با توجه به تجارب خود گفت و گو را با اين شعر تمام مي‌كند:
گنه كرد در بلخ آهنگري
به ششتر زدند گردن زرگري

محافظت آثار تاريخي در آذربايجان يعني تخريب برنامه ريزي شده!! ولي در فارسستان يعني تعيين حريم زميني و هوائي٫ بازسازي٫ نگهداري و معرفي در سطح جهاني

گزارش اختصاصی-بای بک: حدود ۳ سال پيش که خبر کشف آثار تمدن در شَهَريئري خياو (مشکين شهر)-اردبيل آذربايجان منتشر شد باستانشناسان خبر از يافته شدن مدارکي از دوران آهن دادند. در محوطه شهريئري (مکان شهر) سه بخش عمده با نامهاي اوغلان قالاسي (قلعه پسر) قيز قالاسي (قلعه دختر) و مكتب اوشاقلاري (بچه هاي مكتب) وجود دارد. کاوشهاي باستانشناسي علاوه بر اينکه به دليل فراهم نبودن امکانات و نبود بودجه به کندي پيش ميرفت٫ سرماي منطقه نيز بر اين کندي ميافزود ولي به هر حال در نتيجه تلاشهاي کاوشگران مدارک بيشتري در خصوص قدمت و اهميت اين منطقه پيدا شد.

معابد٫ قبور و ظروف کشف شده در منطقه خياو چؤلو (دشت مشکين شهر) نزديک رودخانه قره سو٫ پلي است ما بين دوران ما و عصر آهن و نيز بازگو کننده دو دوران مختلف مابين ۲۰۰۰ تا ۴۰۰۰ سال پيش.

لازم به ذکر است که اين منطقه نيز سرنوشتي مشابه ديگر مناطق تاريخي آذربايجان داشته است٫ يعني سارقان و حفاران غير مجاز اقدام به تخليه قبور و جمع آوري اشيا نموده اند. اين سارقان که اغلب در دسته هاي ۲ نفري اقدام به نبش قبر ميکنند در همه جاي آذربايجان فعاليت ميکنند ولي کار تخليه شهريئري نميتواند کار اين سارقان باشد٫ چرا که سخن از محوطه اي نزديک به ۶۰۰ هکتار ميرود و آثار بدست آمده نيز در عمقي بين ۲ تا ۵ متر قرار داشته اند. نبود تجهيزات و زمان کافي براي سارقاني که تحصيلات آکادميک و ماشين آلات حفاري ندارند شائبه تخليه محوطه توسط نيروهاي مجهزتر و بزرگتر را قوت ميبخشد.

مناطق خاصي در آذربايجان هستند که توسط پسر هاشمي رفسنجاني و پسر مسلم ملکوتي قرق شده اند و کسي اجازه نزديک شدن به آنها را ندارد. اين مناطق اغلب توسط سپاه محافظت ميشوند و حفاريهاي انجام يافته نيز با سرپرستي ح-مهدوي ميباشد که از دانشجويان باستانشناسي و فارغ التحصيل از آلمان ميباشد.

امروز اکثر فعالان آذربايجاني نسبت به تاراج گذشته مان ساکت نشسته اند. تنها ترين موردي که سر زبانهاست ارک تبريز است که بعد از چند سال پيگيري توسط دکتر اعلمي هنوز به جائي نرسيده است. ولي مناطق ديگر چه؟ آثار قديميتر و کليديتر در زمينه اثبات حضور تاريخي تورکها در آذربايجان چه؟ چرا بايد فرداي خود را از امروز تباه کنيم؟ چرا نبايد تاريخ و اسناد خود را از امروز محافظت نکنيم؟

اينها سوالاتي هستند که شما آذربايجانيها بايد پاسخ دهيد.

سلسله اخبار زير از سايتهاي رژيم فارس جمع آوري شده اند و مراحل کاري براي محافظت (=تخريب در آذربايجان) شهريئري را شرح ميدهد.

باي بک

[1] ۸۰‬ درصد از سنگ افراشته‌هاي محوطه باستاني شهريري مشگين شهر تخريب شد ۸۶/۰۳/۱۲

‪ ۸۰‬درصد از سنگ افراشته‌هاي محوطه باستاني شهريري مشگين شهر در اثر اختلاف دماي داخل و خارج زمين تخريب شده است.

به گزارش خبرنگار خبرگزاري جمهوري اسلامي اين محوطه كه با شماره شش هزار و ‪ ۱۶۲‬در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده با وسعتي در حدود ‪ ۴۰۰‬هكتار وسيع‌ترين منطقه باستاني استان و يكي از مهم‌ترين محوطه‌هاي پيش از تاريخ منطقه شمال غرب ايران است.

در سال‌هاي اخير پس از انجام سه فصل عمليات و كاوش‌هاي باستان شناسي و بدست آمدن آثار و اشيايي از اواخر دوره نوسنگي و عصر آهن در اين محوطه بيش از ‪ ۳۰۰‬قطعه سنگ افراشته از دل خاك بيرون آمد كه با نقوش انساني در اندازه‌هاي متفاوت حكايت از هنر ساكنان اين منطقه در عصر آهن دارد.

امروزه اين آثار بدست آمده و سنگ افراشته‌ها بر اثر عوامل طبيعي از جمله باد و باران حالت اوليه و هويت تاريخي خود را از دست داده و از ‪ ۳۰۰‬اثر بر جاي مانده از اين محوطه درصد كمي باقي مانده است.

كارشناسان ميراث فرهنگي مشگين شهر معتقدند: در صورت محصور نشدن فضاي محوطه و اجرا نشدن عمليات آسيب شناسي و مرمت ‪ ۲۰‬درصد باقي مانده نيز به علت هوازدگي و ساير عوامل جوي دچار فرسايش شده و نقش برجسته‌هاي آنها به صورت كامل از بين خواهند رفت.

محوطه شهريئري مشگين شهر در ‪ ۲۵‬كيلومتري شمال شرقي مشگين شهر واقع است.

نتايج سه فصل كاوش‌هاي باستان شناسي اين محوطه را به سه بخش معبد، قلعه و قوشاتپه تقسيم كرده و قدمت اين مناطق به دوران اواخرمفرغ و دوره نوسنگي و مس سنگي و اوايل آهن مربوط است.

[2] شهر يئري،سايت موزه مي شود ۱۳۸۴/۱۲/۲۶

مدير كل ميراث فرهنگي و گردشگري اردبيل اعلام كرد: « عمليات اجرايي سايت موزه استان اردبيل در محوطه باستاني شهر يري واقع در مشكين شهر آغاز مي شود.» “علويان صدر” با بيان اينكه اين مجموعه باستاني متعلق به دوره هاي عصر نوسنگي و عصر مس و سنگ يا “كالكولتيك” و”نئوتيليك” است، افزود: « قدمت قلعه و معبد كشف شده در اين محوطه به يک هزار و 450 سال پيش از ميلاد بازمي گردد كه در فضايي به وسعت يک هزار و 200 متر مربع قرار گرفته است.»
“مسعود علويان صدر” در بازديد از طرح هاي گردشگري مشكين شهر گفت:« محوطه تاريخي شهر يئري به لحاظ قدمت از اهميت به سزايي برخوردار است كه اميدواريم سال آينده بتوانيم آن را به سايت موزه تبديل كنيم.» وي افزود:« ايجاد سايت موزه در شهريئري مي تواند مهمترين گام براي آشنايي گردشگران و علاقمندان ميراث فرهنگي با اين محوطه باستاني باشد.» “علويان صدر” با بيان اينكه اين مجموعه باستاني متعلق به دوره هاي عصر نوسنگي و عصر مس و سنگ يا “كالكولتيك” و”نئوتيليك” است، افزود: « قدمت قلعه و معبد كشف شده در اين محوطه به يک هزار و 450 سال پيش از ميلاد بازمي گردد كه در فضايي به وسعت يک هزار و 200 متر مربع قرار گرفته است.» وي از سال 85 به عنوان سال تعيين حريم،شناسايي و ثبت آثار ملي و جهاني نام برد و افزود:« پايگاه حفاظتي آثار تاريخي در 4 منطقه مشكين شهر مستقر شده و فعاليت خود را آغاز كرده است.»

[3] ساكنان شهر يئري از خدايان خود بريدند ۱۳۸۴/۹/۹

نتايج سومين فصل كاوش در شهريئري نشان داد قوم ساكن در اين منطقه در نتيجه غالب شدن يك مذهب سياسي، به باورهاي ديني و نيايشگاه مقدس خود بي اعتنا شدند. شهريئري محوطه‌اي به وسعت 400 هكتار است كه در نزديكي پيرازمان از روستاهاي مشكين‌شهر قرار دارد. در اين محوطه لايه‌هايي مربوط به عصر آهن 2 و 3 (3200 تا 2550 سال پيش) شناسايي شده است. جديدترين مطالعات در يافته‌هاي سومين فصل كاوش شهريري، اين واقعيت را براي باستان‌شناسان روشن كرد كه ساكنان اين منطقه پس از سلطه اورارتوها باورهاي مذهبي خود را از دست دادند.

“عليرضا هژبري نوبري”، باستان‌شناس و سرپرست كاوش در شهريري گفت: «عبور ديوار قلعه از روي نيايشگاه شهريئري نشان مي‌دهد در زمان احداث قلعه ساكنان منطقه نيايشگاه خود را مقدس نمي‌دانستند و به آن باور مذهبي نداشتند.» محوطه شهريئري شامل يك قلعه، سه معبد و يك محوطه باستاني موسوم به قوشاتپه است. قدمت قلعه به عصر آهن 3 (2800 سال پيش) و قدمت معبد به عصر آهن دو (3200 سال پيش) مي‌رسد. احداث قلعه روي يكي از معابد نشان دهنده قدمت بيشتر معابد نسبت به قلعه است. اين قلعه روي بقايايي از يك شهر سوخته بنا شده است. به گفته نوبري، قوم ساكن در شهريري پيش از هجوم اورارتوها در اين شهر سكونت داشتند. پس از هجوم اورارتوها به اين منطقه و تخريب شهريئري توسط آن‌ها قلعه جديد بر روي بقاياي سكونت‌گاه پيشين ساخته شد.

در فصل پيشين كاوش در شهريئري نيايشگاه اصلي اين محوطه از زير خاك‌ بيرون آمد. اين نيايشگاه متشكل از سنگ افراشته‌هايي است كه نقش صورت انسان بدون دهان بر روي آن‌ها حك شده است.
به گفته نوبري اين سنگ افراشته‌ها، توتم مورد پرستش ساكنان شهريئري پيش از هجوم اورارتوها بودند.

اورارتوها اقوامي بودند كه بين 2900 تا 2700 سال پيش در منطقه كوهستاني شرق آسياي صغير دولت قدرتمندي به وجود آوردند. قلمرو حكومت اورارتوها پيرامون درياچه وان تركيه و درياچه اروميه بود. آن‌ها كشور گشايي خود را از سمت شمال يعني ارمنستان شروع كردند و از دو راه مرند و اورميه وارد ايران شدند. نوبري گفت: «اورارتوها پس از هجوم به شهريئري براي تحت سلطه در آوردن مردم منطقه ابتدا توتم آن‌ها را بي ارزش كردند و پس از آن خداي خالدي را كه خداي واحد و در عين حال يك دين سياسي بود، در آن‌جا نفوذ دادند.» استفاده از سنگ افراشته‌هاي مقدس معبد در ساخت قلعه جديد و عبور ديوار قلعه از روي يكي از معابد نشان دهنده از بين رفتن تقدس معبد در باور ساكنان شهريئري است. محوطه شهريئري در نزديكي روستاي پيرازمان در 31 كيلومتري مشكين‌شهر در استان اردبيل واقع شده است.

[4] نشانه هايي از سكونت اقوام عصر آهن در قبور سنگي شهريري شناسايي شد ۱۳۸۳/۷/۹

باستان شناسان در دومين فصل كاوش در قبور كلان سنگي شهريئري به نشانه هاي سكونت دو قوم در عصر آهن يك و دو در اين محوطه برخورد كردند. به گزارش «ميراث خبر»، محوطه شهريئري در دشت مشكين در استان اردبيل كنار رودخانه «قره سو» و در دامنه صخره هاي مشرف به دره هاي عميق واقع شده است. محوطه شهريئري شامل 3 قلعه و واحدهاي مسكوني است. اوغلان قلعه سي (قلعه پسر) گوز [قيز] قلعه سي (قلعه دختر) و مكتب اوشاخلاري (بچه هاي مكتب) نام 3 قلعه مذكور است كه شناسايي شده و به ثبت رسيده است.

در فصل اول كاوش هاي علمي محوطه شهريئري كه از اواخر آبان ماه سال گذشته آغاز شد، آثار برجسته اي از عصر آهن به دست آمد. همچنين فصل دوم كاوش هاي باستان شناسي در اين محوطه با هدف ادامه كاوش و مشخص شدن ارتباط بين قلعه، معبد و قبور سنگي اين محوطه و روشن شدن شرايطمختلف معيشتي ساكنان اين منطقه در دوره هاي كالكولتيك و مفرغ جديد آغازشده است. «حسين نوبري» باستان شناس و سرپرست هيات باستان شناسي محوطه شهريئري به «ميراث خبر» گفت: در اين فصل از كاوش به دنبال شناسايي اقوام و قبور بوديم كه در نتيجه كاوش ها مشخص شد اين قبور شامل دو نوع هستند يك نوع كه مربوط به انسان هايي است كه در عصر آهن I مي زيستند و نوع ديگر مربوط به انسان هايي است كه در قلعه شهريئري زندگي مي كردند و مردگانشان را در بيرون از محوطه قلعه دفن مي كردند .اين قبور مربوط به عصر آهن II مي شوند.
وي با اشاره به قدمت قلعه در محوطه شهريئري گفت: « در كنار شناسايي اقوام قبور در اين منطقه و قدمت قلعه محوطه شهريئري، ابزار و وسايلي چون ابزارهاي آشپزخانه اي، سفال، تعدادي اشيا برنزي نيزكشف شد. آثار كشف شده در محل قلعه، پيشينه اين قلعه را به عصر آهن II بر مي گرداند.

نوبري در خصوص نتيجه مطالعات انجام شده بر روي قبور گفت: با توجه به اينكه اغلب قبور توسط قاچاقچيان باز شده بود تنها توانستيم نسبت به پاكسازي قبور اقدام كنيم. در نتيجه مطالعات و كاوش هاي انجام شده روي تعداد اندكي از قبور كه تا حدودي سالم مانده بودند اسكلت هاي انساني متعددي كشف كرديم كه مطالعات DNA باستان شناسي در مورد آنها انجام شده است. وي افزود: در نتيجه اين مطالعات جنسيت انسان ها از طريق كشف اسكلت در قبور مشخص شده است. به گفته سرپرست هيات باستان شناسي محوطه شهريئري؛ با توجه به اشيا و آثار كشف شده ابتدا ضروري است مطالعات اوليه باستان شناسي بر روي آن ها انجام شود تا بتوانيم اشيا شكسته كشف شده را مرمت كرده و سپس مطالعات مردم شناسي و انسان شناسي را در اين محوطه به صورت جدي آغاز كنيم.

گفتني است اشيا به دست آمده پس از مرمت و مطالعات باستان شناسي به موزه مشكين شهر منتقل مي شود. محوطه شهريئري در حدود 400 هكتار است كه 3 كارگاه در اين محوطه مشغول به كار هستند. مطالعات باسَ‍تان شناسي تا اواسط مهرماه ادامه خواهد داشت.

[5] محوطه «شهريئري» در استان اردبيل ، راهي به سوي دانش عصر آهن ۱۳۸۳/۲/۲

در اولين فصل كاوش هاي علمي محوطه «شهريئري» در استان اردبيل، كه از اواخر آبان ماه آغاز شده است، آثار برجسته اي از عصر آهن به دست آمد. به گزارش «ميراث خبر»، در اين كاوش ها كه به سرپرستي «حسين نوبري» باستان شناس اين منطقه انجام شده است، اشياي سفالي گوناگوني با فرم هاي سفالي عصر آهن به دست آمد كه مي تواند باب تازه اي را در مطالعات باستان شناسي عصر آهن به روي محققان باز كند. اين محوطه شامل سه قلعه و واحدهاي مسكوني است. اوغلان قلعه سي (قلعه پسر) گوز [قيز] قلعه سي (قلعه دختر) و مكتب اوشاقلاري (بچه هاي مكتب) نام سه قلعه مذكور است كه شناسايي شده و به ثبت رسيده است. در حال حاضر سرما در اين منطقه كار حفاري و كاوش را بسيار كند كرده است. نوبري و گروه باستان شناسي او در حال حاضر مشغول مطالعه و بررسي اشياي به دست آمده در اين منطقه هستند تا اطلاعات خود را درباره عصر آهن 2 تكميل كرده و به يقين برسند. محوطه «شهريئري» در دشت مشكين در استان اردبيل، كنار رودخانه «قره سو» و در دامنه صخره هاي مشرف به دره هاي عميق واقع شده است. اقوامي كه در اين منطقه و مجاور رودخانه زندگي مي كرده اند، هنوز به درستي شناسايي نشده اند. اما با ادامه كاوش ها به بسياري از سوالات در اين زمينه پاسخ گفته خواهد شد.

سر سرباز هخامنشی و مجوعه تاریخی شهر یئری خیاو ( مشکین شهر )
شنبه,۱۲ آبان ۱۳۸۶

آزاد تبریز- طی هفته های اخیر و پس از آنکه سر سرباز هخامنشی در یکی ار حراجی های لندن ( حراج کریستی لندن ) و با قيمت 580 هزار پوند( يك ميليون و284 هزارو 188 دلار ) به فروش رفت و صاحب انگلیسی آن با قیمت ارایه شده از سوی دولت ایران جهت فروش آن با سازمان میراث فرهنگی ایران مخالفت کرد بحثهای زیادی در باره ی فروش این اثر به اصطلاح تاریخی در مجلس و هئیت دولت شد و حتی این بحث ها به صدا وسیما نیز سرایت کرد و برنامه های متعددی با حضور اساتید باستان گرا تشکیل شد و چنین نتیجه گیری شد که فروش این اثر خیانت به تاریخ ایران و میراث فرهگی ایرانیان است و سازمان میراث فرهنگی در این باره کم کاری کرده است . این در حالیست که سال پیش در چنین روزهایی مدیر کل میراث فرهنگی استان اردبیل ( علویان صدر ) از تخریب 80 در صدی سنگ افراشته های مجوعه ی تاریخی شهر یئری خیاو ( مشکین شهر ) خبر داد و مصاحبه ی وی در خبرگزاری ایرنا انعکاس یافت . وی علت این تخریب را عدم توجه باستان شناسان ( عليرضا هژبري‌ نوبري ، باستان‌شناس و سرپرست كاوش در شهر يري ) دانست و به ضرورت محافظت از این اثر تاریخی اشاره کرد .

شهر يري محوطه‌اي به وسعت 400 هكتار است كه در نزديكي پيرازمان از روستاهاي مشكين‌شهر قرار دارد . اين محوطه از سه قسمت معبد ، قلعه و دشت قوشاتپه تشكيل شده است . قدمت معبد و قلعه به عصر آهن (3200 تا 2550 سال پيش ) و قدمت دشت قوشاتپه به دوره ی نوسنگي (9000 سال پيش ) مي‌‌رسد . باستان‌شناسان در آخرين فصل كاوش در شهر يري تعداد زيادي ظروف سفالين ، اشيا زرين پلاك طلا ، آويز طلا ، دكمه‌هاي تزئيني طلا و تعدادي پلاك مفرغي ، ابزار جنگي، صدف ، مهره‌هايي از جنس خمير شيشه ، لاجورد ، عقيق ، فيروزه و اشيا ديگري كشف كردند . تاكنون در محوطه ی باستاني شهريري سه فصل مختلف كاوش انجام شده است . اين محوطه ی باستاني 37 سال پيش براي اولين بار توسط يك باستان‌شناس انگليسي به نام چارلز برني كاوش شده يود . شهريري در 2 كيلومتري روستاي پيرازمان قرار دارد . ولی با گذشت بیش از یک سال ازاین خیانت تاریخی این خبر نه در سازما ن میراث فرهنگی اردبیل و نه در سازمان میراث فرهنگی کشور و حتی صدا وسیما کمترین انعکاسی نیافت . این گونه عکس العمل در باره ی دو اثر تاریخی در دو نقطه از این کشور نمی تواند دلیل منطقی داشته باشد و جز این نیست که شوونیسم فارس عزم خویش را برای نابودی میراث تاریخی آذربایجان جزم کرده است و این بار نیز نمایندگان خائن آذربایجان کمترین اقدامی در این مورد انجام ندادند . بدیهی است این گونه اعمال ضد بشری باید به اطلاع یونسکو و دیگر سازمانهای بین المللی رسانیده شود تا این گونه میراث فرهگی آذربایجان که یکی از تمدنهای تاریخی دنیاست توسط شوونیسم فارس یکی پس از دیگری نابود نگردند و این امر باید توسط فعالین خارج از کشور صورت پذیرد . یکی از سازمانهای تحت نظر یونسکو که به این گونه اعمال رسیدگی می کند شورای بین المللی حفالظت از بناهای تاریخی است .

INTERNATIONAL CONCUIL ON MOUNATAIN AND SITES
Ahmed Nurani

لينک هاي مرتبط:

www.icomos.org
http://www.chtn.ir/sundryShow.aspx?ID=982
http://www.chn.ir/interactivity/show/?section=2&id=43120
http://www.chn.ir/news/?Section=2&id=22951
http://www.chn.ir/News/?section=2&id=27176
http://www.chn.ir/News/?section=2&id=26366